Sinh con là khoảnh khắc thiêng liêng nhưng cũng là bước ngoặt thay đổi mọi thói quen, nhịp sống và cảm xúc của mẹ. Rất nhiều mẹ bất ngờ khi thấy tâm trạng mình lên xuống thất thường, dễ buồn, dễ khóc, thậm chí mệt mỏi và lo lắng không rõ lý do. Điều ít ai nói với mẹ, là những cảm xúc đó không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ hay sinh hoạt hằng ngày, mà còn tác động trực tiếp đến số lượng và chất lượng sữa mẹ.
Hiểu được mối liên hệ giữa tâm lý sau sinh và nguồn sữa mẹ không chỉ giúp mẹ nuôi con thuận lợi hơn, mà còn giúp gia đình biết cách đồng hành, giảm áp lực cho mẹ trong giai đoạn quan trọng này.
Tâm lý sau sinh thay đổi thế nào? Và vì sao lại mạnh đến vậy?
Sau sinh, cơ thể mẹ trải qua sự thay đổi nội tiết tố rất lớn. Estrogen và progesterone là hai hormone giữ ổn định cảm xúc bị giảm mạnh, trong khi prolactin tăng cao để tạo sữa. Sự thay đổi đột ngột này giống như “chiếc phanh cảm xúc bị nhả ra”, khiến tâm trạng mẹ dễ trở nên nhạy cảm, lo lắng hoặc khó kiểm soát hơn bình thường.
Cộng thêm việc thiếu ngủ, chăm bé cả ngày, bé bú không đều, cơ thể đau nhức sau sinh và lượng thông tin trái chiều từ mọi phía… Tất cả tạo thành áp lực tâm lý lớn hơn mẹ nghĩ. Khoảng 70–80% mẹ sau sinh trải qua ‘baby blues’ trong 1–2 tuần đầu – cảm giác buồn thoáng qua, mệt mỏi, lo lắng hoặc dễ xúc động. Một số trường hợp nặng hơn có thể tiến triển thành trầm cảm sau sinh, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe và hành trình nuôi con. Không phải vì mẹ yếu đuối, mà vì cơ thể mẹ đang phải thích nghi đồng thời với cả biến đổi thể chất lẫn tinh thần.
Tâm lý ảnh hưởng đến sữa mẹ như thế nào?
Quá trình tiết sữa phụ thuộc chủ yếu vào hai hormone: prolactin tạo sữa và oxytocin giúp dòng sữa chảy ra. Khi mẹ căng thẳng, lo lắng hoặc áp lực, cortisol ,hormone stress tăng cao sẽ ức chế oxytocin. Điều này khiến sữa xuống chậm, bé bú khó hơn, mẹ cảm thấy “không có sữa”, “sữa mất đột ngột”. Thực tế, nhiều mẹ vẫn tạo đủ sữa nhưng sữa bị “tắc tín hiệu xuống” do tâm lý.
Một tâm trạng không ổn định kéo dài còn khiến mẹ ăn uống kém, ngủ không đủ giấc, cảm giác kiệt sức. Khi cơ thể thiếu năng lượng hoặc bị xáo trộn quá mức, việc tạo sữa cũng bị ảnh hưởng theo. Điều này lý giải vì sao cùng một chế độ ăn, cùng lượng nước uống, nhưng khi tâm lý căng thẳng, mẹ lại thấy sữa giảm. Ở chiều ngược lại, khi mẹ thư giãn, được hỗ trợ và ngủ đủ, cơ thể sẽ hoạt động hài hòa hơn, giúp prolactin và oxytocin tăng tự nhiên — sữa xuống đều, mềm bầu vú và bé bú thoải mái hơn.
Nghiên cứu khoa học nói gì về tác động của cảm xúc lên sữa mẹ?
Từ năm 1960 đến nay, Nhật Bản đã thực hiện nhiều khảo sát quy mô quốc gia về sữa mẹ, trong đó Viện Nghiên cứu Y học Megmilk Snow Brand cho thấy:
- Những người mẹ có tinh thần ổn định có phản xạ xuống sữa tốt hơn và nguồn sữa đều hơn
- Các dưỡng chất sinh học trong sữa như OPN, PS hay Sialic Acid có sự dao động nhẹ theo tình trạng stress của mẹ
- Mẹ ngủ đủ giấc và được hỗ trợ về cảm xúc có mức oxytocin cao hơn là yếu tố quyết định khiến sữa chảy thông suốt
Ở Việt Nam, nhiều chuyên gia dinh dưỡng cũng khẳng định tâm lý mẹ là yếu tố quan trọng không kém chế độ ăn. Điều đó cho thấy: chăm sóc tinh thần của mẹ chính là chăm chất lượng sữa cho bé.
Mẹ có thể làm gì để ổn định tâm lý và duy trì nguồn sữa?
Không cần kỹ thuật phức tạp, đôi khi chỉ là những thay đổi rất nhỏ nhưng mang lại hiệu quả lớn. Một giấc ngủ sâu khi có người thân trông bé giúp cơ thể mẹ phục hồi nhanh hơn nhiều so với cố gắng thức liên tục. Những khoảnh khắc da kề da với bé cũng giúp oxytocin tăng tự nhiên, làm dịu cảm xúc và giúp dòng sữa chảy đều. Việc trò chuyện với bé, hít thở sâu khi cho con bú, tắm nước ấm hoặc nghe nhạc nhẹ nhàng đều giúp mẹ bình tĩnh hơn, từ đó giảm ức chế hormone xuống sữa.
Về dinh dưỡng, mẹ có thể ăn uống chia nhỏ bữa, ưu tiên thực phẩm dễ tiêu, đủ đạm, vitamin, nước để cơ thể có nguyên liệu tạo sữa. Nếu cảm thấy áp lực quá mức, mẹ nên chia sẻ với người thân hoặc chuyên gia để tránh tâm lý tiêu cực kéo dài.
Vai trò của sữa công thức khi mẹ bị căng thẳng hoặc ít sữa nhất thời
Rất nhiều mẹ muốn nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ nhưng đôi khi tâm lý không ổn định khiến lượng sữa thất thường. Trong những giai đoạn như vậy, bổ sung sữa công thức phù hợp giúp mẹ bớt áp lực, bé vẫn được đảm bảo dinh dưỡng mà không lo bị “lệch bú”.
Các mẹ thường ưu tiên những loại sữa:
- Vị nhạt, dễ quen khi bé đang bú mẹ;
- Nhẹ bụng, dễ tiêu;
- Bổ sung dưỡng chất sinh học giống với sữa mẹ
Trong đó, Bean Stalk – thương hiệu Nhật Bản hơn 70 năm nghiên cứu sữa mẹ – được nhiều mẹ lựa chọn vì công thức được tinh chỉnh dựa trên dữ liệu nghiên cứu sữa mẹ Nhật qua nhiều thập kỷ. Sản phẩm chứa Oligosaccharide (GOS) hỗ trợ tiêu hóa, Osteopontin, Axit Sialic và Phosphatidylserine (PS) – những dưỡng chất vốn có trong sữa mẹ giúp bé tăng sức đề kháng và phát triển trí não. Vị sữa nhạt, mô phỏng sữa mẹ giúp bé quen nhanh, hạn chế rối loạn tiêu hóa khi bú song song. Bao bì lon kháng khuẩn cũng là điểm cộng nhỏ nhưng quan trọng trong môi trường trẻ sơ sinh. Khi bé bú tốt và ngủ sâu hơn, mẹ cũng giảm căng thẳng đáng kể và vòng xoay tích cực “mẹ khỏe – sữa xuống đều – bé bú tốt” được thiết lập trở lại.
Sức khỏe tinh thần của mẹ là nền tảng của nguồn sữa
Hành trình nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ dựa trên thực phẩm lợi sữa hay các mẹo kích sữa. Điều quyết định chính là tâm lý của mẹ — sự bình an, được hỗ trợ và được thấu hiểu. Một mẹ đang cố gắng từng ngày xứng đáng nhận sự chăm sóc như chính cách mẹ chăm con. Khi mẹ ổn định về tinh thần, nguồn sữa sẽ tự nhiên hài hòa theo. Và dù là sữa mẹ hay sữa công thức bổ sung, mục tiêu cuối cùng vẫn là để bé lớn lên khỏe mạnh, mẹ nhẹ nhàng hơn và gia đình hạnh phúc hơn.
Gợi ý mẹ xem thêm:
- Sữa Bean Stalk giúp trẻ tiêu hóa tốt, hạn chế rối loạn tiêu hóa nhờ công thức gần giống sữa mẹ
- Khám phá những thành phần dinh dưỡng có trong sữa mẹ và được bổ sung trong Bean Stalk
- Nucleotides là gì? Công dụng của Nucleotides trong sữa công thức cho bé
- Axit Sialic – Dưỡng chất giúp phát triển não bộ và tăng cường miễn dịch có trong sữa Bean Stalk
