Trong hành trình nuôi con, đôi khi mẹ bỗng thấy bé bú sữa xong lại quấy khóc, xì hơi nhiều, bụng chướng hay tiêu chảy nhẹ mà chẳng rõ nguyên nhân. Mỗi lần như vậy, mẹ đều lo lắng “có phải con không hợp sữa không?”. Và nhiều khi, câu trả lời lại nằm ở một cụm từ nghe khá lạ tai: bất dung nạp lactose.
Hiểu đúng về lactose và cách cơ thể bé tiêu hóa nó sẽ giúp mẹ an tâm hơn, biết cách điều chỉnh dinh dưỡng phù hợp – để bé vừa hấp thu tốt, vừa phát triển khỏe mạnh mỗi ngày.
Lactose là gì – và vì sao lại quan trọng với bé?
Lactose là một loại đường tự nhiên có trong sữa mẹ và hầu hết các loại sữa động vật. Đây là nguồn năng lượng chính cho não bộ và cơ thể của trẻ sơ sinh. Để “xử lý” được lactose, ruột non của bé cần đến men lactase – một enzyme có nhiệm vụ phân tách lactose thành hai loại đường đơn là glucose và galactose, giúp cơ thể dễ dàng hấp thu.
Khi lượng men lactase này thiếu hụt, phần lactose chưa tiêu hóa sẽ đi xuống ruột già, bị lên men và sinh khí. Kết quả là bé dễ đầy hơi, trướng bụng, xì hơi liên tục hay đi phân có bọt – đó chính là những biểu hiện quen thuộc của bất dung nạp lactose.
Bất dung nạp lactose có nguy hiểm không?
Trước hết, mẹ cần biết rằng bất dung nạp lactose không phải là dị ứng sữa bò. Dị ứng là phản ứng của hệ miễn dịch với đạm sữa, còn bất dung nạp lactose chỉ là vấn đề tạm thời của hệ tiêu hóa.
Phần lớn các bé gặp tình trạng này đều không nguy hiểm, chỉ cần điều chỉnh chế độ bú và loại sữa phù hợp là có thể cải thiện. Tuy nhiên, nếu kéo dài, bé có thể hấp thu kém, chậm tăng cân hoặc mệt mỏi do thiếu năng lượng – khi đó, mẹ nên cho bé đi kiểm tra để được hướng dẫn cụ thể hơn.
Vì sao trẻ sơ sinh dễ bị bất dung nạp lactose?
Thực tế, cơ thể trẻ nhỏ – đặc biệt là trẻ sơ sinh hoặc sinh non – vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Men lactase đôi khi chưa được sản sinh đủ, nên việc bé có chút phản ứng với lactose là điều dễ hiểu.
Một nguyên nhân khác là sau khi bé bị tiêu chảy, niêm mạc ruột non có thể bị tổn thương, tạm thời làm giảm khả năng tiết men lactase. Khi ruột hồi phục, khả năng tiêu hóa lactose cũng dần trở lại bình thường.
Rất hiếm khi bất dung nạp lactose là do bẩm sinh – nghĩa là cơ thể không thể sản xuất men lactase suốt đời. Trường hợp này cần được bác sĩ theo dõi và hướng dẫn chế độ dinh dưỡng đặc biệt.
Bé bị bất dung nạp lactose bao lâu thì hết?
Câu trả lời phụ thuộc vào nguyên nhân:
Nếu do tổn thương niêm mạc ruột (ví dụ sau khi bé bị tiêu chảy), thường chỉ cần 2–4 tuần để men lactase tái tạo lại. Mẹ chỉ cần kiên nhẫn, cho bé ăn uống nhẹ nhàng và chọn sữa phù hợp là hệ tiêu hóa sẽ dần ổn định.
Với trẻ sinh non, hiện tượng này cũng thường tự cải thiện sau vài tháng, khi hệ tiêu hóa trưởng thành hơn.
Còn nếu bé thiếu lactase bẩm sinh, thì tình trạng sẽ kéo dài lâu hơn và cần chế độ ăn không chứa lactose. Dù vậy, đây là trường hợp rất hiếm gặp.
Mẹ nên làm gì khi nghi ngờ bé không dung nạp lactose?
Khi bé bú xong thường xuyên bị chướng bụng, tiêu chảy, phân có bọt hoặc khó chịu, mẹ hãy bình tĩnh quan sát và ghi lại: bé bú loại sữa nào, thời điểm bú, phản ứng ra sao. Thông tin này sẽ giúp bác sĩ dễ dàng xác định nguyên nhân.
Trong thời gian đó, mẹ có thể cho bé bú lượng nhỏ hơn mỗi cữ, nhưng bú nhiều lần hơn, để hệ tiêu hóa làm việc nhẹ nhàng hơn. Nếu bé bú sữa công thức, nên chọn loại ít lactose hoặc sữa thủy phân một phần – những loại sữa được thiết kế để bé dễ hấp thu và tiêu hóa hơn.
Nếu mẹ vẫn còn sữa mẹ, hãy duy trì cho bé bú, vì lactose trong sữa mẹ được dung nạp tốt hơn nhờ có enzyme tự nhiên hỗ trợ tiêu hóa.
Khi nào nên đưa bé đi khám?
Nếu tình trạng khó tiêu, tiêu chảy hoặc nôn trớ kéo dài quá một tuần, hoặc bé sụt cân, bú kém – mẹ nên đưa bé đến bác sĩ nhi hoặc chuyên khoa tiêu hóa. Bác sĩ có thể chỉ định test hydrogen trong hơi thở hoặc xét nghiệm phân để xác định chính xác mức độ không dung nạp lactose.
Dựa trên kết quả, bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ điều chỉnh sữa, chế độ ăn hoặc bổ sung men lactase khi cần thiết. Điều này giúp đảm bảo bé vẫn nhận đủ dưỡng chất cho sự phát triển toàn diện, mà không gặp phải khó chịu về tiêu hóa.
Gợi ý xem thêm từ BeanStalk:
- Sữa BeanStalk – Lựa chọn thông minh cho bé phát triển tự nhiên
- Trẻ sơ sinh bú bao nhiêu sữa là đủ? Dấu hiệu nhận biết bé đã no
- Đổi sữa cho con đúng cách: Nguyên tắc giúp bé hợp sữa ngay từ đầu
